Wystawa zbiorów SMZK

Zwiedzanie zbiorów Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej odbywa się po uzgodnieniu telefonicznym: 12 282 14 94, 501 709 980. Ponadto zbiory można zwiedzać podczas dyżurów - ich terminy podawane są na bieżąco w aktualnościach.

Tradycje kolekcjonerskie
Do 1982 roku Ziemia Krzeszowicka nie posiadała placówki o charakterze muzealnym, dostępnej dla szerokiej publiczności, choć tradycje kolekcjonerskie są bogate: wielka kolekcja dzieł sztuki została w Krzeszowicach zapoczątkowana już na przełomie XVIII i XIX wieku. Wówczas to w budynku domu zdrojowego Vauxhall znalazła się galeria portretów i obrazów z kolekcji księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Do II wojny światowej w krzeszowickim pałacu mieściły się wielkiej wartości artystycznej zbiory rodu Potockich, które po 1939 roku uległy rozproszeniu.

Izba Regionalna
Miejsce, w którym można by gromadzić pamiątki regionalne związane z miastem i okolicą, było marzeniem wielu mieszkańców miasta. Już w początku lat sześćdziesiątych XX wieku znany ze swej działalności na rzecz Krzeszowic społecznik Marian Książkiewicz i Marian Lipiński, kolekcjoner antyków i archiwaliów, wówczas nadleśniczy Lasów Państwowych w Krzeszowicach, próbowali stworzyć taką placówkę. W 1975 roku powstał przy Komitecie Osiedlowym i Kole PTTK Społeczny Komitet Organizacyjny Izby Regionalnej w Krzeszowicach w składzie: Alma Trzebicka, Władysław Bulek, Stanisław Klich, Marian Konarski, Marian Książkiewicz, Tadeusz Martynek. W SKOIR działał m.in. dr Stanisław Czarniecki, geolog, pracownik naukowy krakowskiego Oddziału PAN, konsultant zbiorów minerałów z regionu krzeszowickiego, który podarował swe zbiory krzeszowickiej placówce, a także pozyskał gabloty do ich ekspozycji.
Komitet stawiał sobie za cel zbieranie pamiątek regionalnych, opracowanie historii miasta i okolicy, upamiętnianie zasług pochodzących stąd artystów i naukowców, upowszechnianie wiedzy z zakresu regionalistyki, kultury oraz ochronę zabytków i miejsc pamięci narodowej. Zebrano kilkadziesiąt eksponatów, które czekały na lepsze czasy w mieszkaniach i piwnicach działaczy. Nastąpiła także zmiana organizacyjna: w 1978 roku działacze SKOIR założyli Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej; Zarząd SKOIR przekazał zbiory Stowarzyszeniu.
Starania członków Stowarzyszenia, poparte przez członków Frontu Jedności Narodu na czele z Bogusławem Kisielem, a także miejscowe władze, zakończyły się w 1982 roku, gdy Adam Jasiński, ówczesny naczelnik Miasta i Gminy Krzeszowice, przydzielił na cele ekspozycji dwupokojowy lokal w „starym” pałacu Potockich.
Nieoficjalne otwarcie Izby Regionalnej w Krzeszowicach nastąpiło 22 marca 1982 roku. Odwiedziło ją wówczas niemal pięciuset zwiedzających – uczestników Zlotu Gwiaździstego „Wiosna ‘82” krakowskiego PTTK. Oficjalnie i uroczyście naczelnik Adam Jasiński przeciął wstęgę 6 czerwca.
Przez następne pięć lat Izba Regionalna była czynna w wolne soboty i niedziele; dyżury pełnili członkowie Zarządu Stowarzyszenia. Prezentowano nie tylko stałą ekspozycję, ale i wystawy okolicznościowe, poświęcone związanym z naszą okolicą postaciom – O. Rafałowi Józefowi Kalinowskiemu, tradycjom – Ochotniczej Straży Pożarnej w Krzeszowicach; miejscowym zabytkom; wydarzeniom światowym – pielgrzymce Ojca Św. Jana Pawła II do Polski – i lokalnym – pięćdziesięcioleciu nadania Krzeszowicom praw miejskich; przedstawiono także kopie archiwalnych dokumentów dotyczących Nowej Góry.
Wystawy cieszyły się dużym powodzeniem zarówno wśród nauczycieli i uczniów miejscowych szkół, jak i uczestników rajdów i zlotów turystycznych.

W nowej siedzibie i z nową nazwą
Dzięki działaniom członków SMZK, Mariana Książkiewicza i Doroty Namysłowskiej, w 1984 roku nastąpiła radykalna zmiana: Anna Studencka, mieszkanka Krzeszowic, ustanowiła testamentem swym spadkobiercą SMZK, które stało się po śmierci donatorki właścicielem parceli i domu położonego przy ul. Krakowskiej 30. Zarząd SMZK przystąpił do inwentaryzacji, sporządzono pełną dokumentację fotograficzną wyposażenia domu i stanu faktycznego budynku. Uczniowie krzeszowickiego Zespołu Szkół Budowlanych pod kierunkiem architekta Władysława Korbiela wykonali bezpłatnie dokumentację inwentaryzacyjną budynku i opracowali koncepcję zagospodarowania wnętrz (parteru i strychu) na cele muzealne i wystawiennicze.
W latach 1985–1987, pod kierunkiem Janusza Kopczyńskiego, Stanisława Szarka i Mariana Książkiewicza, ze środków pozyskanym dzięki przychylności radnych, przewodniczącego Rady Narodowej Miasta i Gminy Krzeszowice i byłego Naczelnika Miasta i Gminy Krzeszowice – Adama Jasińskiego z tzw. nadwyżki budżetowej miasta, wykonano remont i adaptację pomieszczeń.
Wiosną 1987 prace zostały zakończone; nad głównym wejściem umieszczono szyld zaprojektowany przez Mariana Konarskiego, wiceprezesa SMZK. 2 października 1987 roku ksiądz dziekan Julian Bożek uroczyście poświęcił budynek nowej siedziby Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej.
12 grudnia 1987 roku nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy stałej i przyjęto nazwę Muzeum Ziemi Krzeszowickiej. Aktu przecięcia wstęgi dokonali: Marian Nowak, ówczesny Naczelnik Miasta i Gminy Krzeszowice, Ryszard Zieliński, przewodniczący RW PRON w Krakowie, oraz Piotr Zys, sekretarz KMG PZPR w Krzeszowicach. W Szkole Muzycznej odbyła się uroczysta akademia.
W roku 1989 członkowie SMZK w wejściu do budynku umieścili tablicę upamiętniającą Annę Studencką i jej dar.
Wystawa, zorganizowana przez m.in. Mariana Książkiewicza, Stanisława Klicha, Teresę Czerny przez lata służyła mieszkańcom Krzeszowic. Oprowadzali po niej, po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym, członkowie SMZK. Przez kilkanaście lat w domu przy ul. Krakowskiej, w pokojach na parterze,  mieściła się także Galeria Krzeszowickiego Ośrodka Kultury. Panie pracujące w Galerii oprowadzały także zwiedzających zbiory piętro wyżej.

Obecna ekspozycja
Obecna ekspozycja została przygotowana według koncepcji Doroty Strojnowskiej i Łukasza Skalnego we współpracy z Teresą Czerny  i Haliną Zogą.
Eksponaty pochodzą z różnych źródeł, zazwyczaj to dary miejscowe.

Wystawę rozpoczynają gabloty upamiętniające darczyńców SMZK – rodziny Studenckich i Domańskich. Pokazano w nich dokumenty i fotografie członków obu rodzin.
Dalej opisana została historia Ziemi Krzeszowickiej, rodów Tęczyńskich i Potockich oraz rozwoju miasta – m.in. kopia aktu lokacji Krzeszowic na prawie magdeburskim. Można także zobaczyć makiety przedstawiające zabytki – zamek Tęczyn, Bramę Zwierzyniecką, wykonane przez uczniów nieistniejącego już Technikum Budowlanego pod kierunkiem mgr arch. Cecylii Remin-Korbiel, wielkiej propagatorki miejscowej historii, a także wykonaną przez ks. Piotra Gębkę rekonstrukcję nieistniejącego drewnianego kościoła p.w. św. Marcina w Krzeszowicach. Pokazano również pocztówki z widokami niegdysiejszych ulic i okolicy. W tym dziale przedstawiono także krzeszowickich burmistrzów, honorowych obywateli i przedsiębiorców oraz dokumenty gminne.
Obok zaaranżowano wnętrze stodoły, w którym umieszczono narzędzia rolnicze pochodzące z terenu naszej gminy – wśród nich żarna, sochę oraz inne narzędzia i naczynia używane w gospodarstwach, a także zabytkowy sprzęt gaśniczy używany przez pierwszych krzeszowickich strażaków, dokumenty i fotografie.
W znajdującym się obok „wnętrzu chłopskiej chaty” znajdują się charakterystyczne elementy umeblowania, wśród nich łóżko należące niegdyś do Andrzeja Stopki, skrzynia krakowska, w której przechowywano stroje oraz, w specjalnej przegródce, precjoza, a także chłopska ława. Tu zaprezentowaliśmy również elementy stroju dawnych mieszkanek Tenczynka, Filipowic i Krzeszowic. Obok znalazły się tak przydatne w gospodarstwie – stary kołowrotek i maszyna do szycia, a także elementy wyposażenia dawnej kuchni: półka-wieszak na ręczniki, naczynia kuchenne (wśród nich słynne niegdyś gliniane garnki z Filipowic) i narzędzia: wałki, sita, moździerz, maszynka do mięsa, młynek do kawy. Na „ścianach” zawisły święte obrazy.
Przedmioty należące niegdyś do rodziny Studenckich zdobią „wnętrze jadalne” i „gabinet pana domu” – meble, stołowizna, obrazy, a także fotografie i dokumenty rodzinne pochodzą z „domu wśród pól”. Tu także, obok portretów członków rodziny Studenckich, znalazły miejsce datowane na 1853 rok portrety małżonków Jana (zm. 1863) i Julii z Matawowskich (zm. 1861) Jędrzejaszów pędzla Fr. Mikuli, przodków legionisty por. Brunné, dar jego córki Danuty Rederowej i jej męża Alfreda Redera, oraz młodzieńczy portret Karola Domańskiego, przemysłowca i właściciela domu w Nawojowej Górze.
Obok znalazła swe miejsce toaletka z toaletą-pufem i kosmetycznymi drobiazgami, a także stolik do robótek z grzybkiem i maszynką do cerowania. W „kąciku salonowym” poczesne miejsce zajmuje patefon z imponującą tubą.
W kąciku kąpielowym podziwiać można stareńkie wanny, porcelanowe miednice i urynały oraz drobiazgi toaletowe.
Ścianę przeciwległą zajmuje wielkich rozmiarów tzw. Kurtyna „Macierz Polska”, przedstawiająca w alegorycznej pozie Krystynę Potocką z dziećmi i symbolicznym kagankiem oświaty w dłoni, na tle krzeszowickiego kościoła p.w. św. Marcina w Krzeszowicach oraz ruin zamku Tęczyńskich – odwołania do Boga i Historii.

Przedstawiony powyżej pokrótce opis ekspozycji zbiorów SMZK nie obejmuje oczywiście wszystkich prezentowanych obiektów. Nie wymieniono także wszystkich hojnych darczyńców, dzięki którym powstała prezentowana obecnie wystawa.

Willa Domańskich
Druga część posiadanych obiektów – zabytkowe wyposażenie Willi Domańskich z daru Pani Danuty Lubelskiej znajduje się w części tzw. Prochowni – części domu podarowanej SMZK przez hojną donatorkę. Odbywają się tam spotkania Zarządu z gośćmi SMZK, antyczne wnętrza można oglądać podczas dni otwartych; licznie odwiedzili willę goście Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego w roku 2012. W zabytkowym wnętrzu odbywają się także spotkania oficjalne – delegacji zagranicznych oraz samorządowe.

oprac. Dorota Strojnowska